سقط جنین
تعریف
سقط جنین رویدادی شایع می باشد. این عارضه حاملگی موجب استرس روحی شدید در زوج های خواهان فرزند می شود. سقط به صورت خاتمه یافتن خود به خود یا القایی حاملگی قبل از رسیدن جنین به قابلیت حیات تعریف می شود. WHO (سازمان بهداشت جهانی)، سقط را به صورت خاتمه یافتن حاملگی قبل از هفته 20 حاملگی و یا به دنیا آوردن جنینی با وزن کمتر از 500 گرم، تعریف می کند.
میزان بروز
میزان بروز سقط جنین بر اساس جمعیت مورد مطالعه، متغیراست. در حاملگیهای 5 الی 20 هفته ای، میزان بروز از 1 تا 22 درصد متغیر بوده و در هفته های ابتدایی تر بیشتر است. بیش از 80 درصد سقط های خود به خود در 12 هفته اول حاملگی رخ می دهند. در سقط های سه ماهه اول،مرگ رویان یا جنین، تقریباً در تمام موارد مقدم بر دفع خود به خود اتفاق می افتد.
عوامل مؤثر در خطر سقط
- اختلال کروموزومی محصول بارداری
نیمی از سقط ها با اختلال کروموزومی همراه هستند. ACOG استفاده از بررسی ژنتیکی را بر روی بافت های جنینی مربوط به سه ماهه اول توصیه نمی کند. تنها در صورتی آنالیز سیتوژنتیک را ارزشمند دانسته است که بتواند روند مراقبت های آتی را تغییر دهد. 75 درصد سقط های غیرطبیعی از نظر کروموزومی، تا هفته ی 8 حاملگی رخ می دهند.
- عوامل مادری
در سقط هایی که از نظر کروموزومی طبیعی هستند، عوامل و تأثیرات مرتبط با مادر، این نقش را بر عهده دارند. میزان سقط هایی که از نظر کروموزومی مشکلی نداشته و عوامل مادری زمینه ساز آن می باشند، تقریباً در هفته ی 13 حاملگی به حداکثر می رسند. از عوامل مادری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن مادر: پس از اینکه سن مادر از 35 سالگی فراتر رفت، میزان سقط افزایش می یابد.
- عفونت ها: انواع شایع ویروس ها، باکتریها و انگل ها می توانند سبب سقط شوند. مانند سرخجه، توکسوپلاسموزیس، سیتومگالو ویروس
- اختلالات طبی مادر: مانند دیابتی که خوب کنترل نشده باشد، چاقی، بیماری تیروئید، لوپوس اریتماتوی سیستمیک
- مصرف دارو و عوامل محیطی نظیر سرب و آرسنیک
- دوزهای درمانی پرتوتابی جهت درمان سرطان، به طور انکارناپذیری سبب سقط می شوند.
- ناهنجاری های رحمی مانند رحم دوشاخ، فیبروم یا چسبندگی رحم
- عوامل اجتماعی و رفتاری مانند مصرف طولانی مدت و زیاد موادی نظیر الکل و دخانیات، مصرف بیش از حدّ کافئین. گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد مصرف مقادیر زیاد کافئین در حد پنج فنجان قهوه در روز، موجب افزایش خطر سقط جنین می گردد.
- عوامل شغلی: مشاغلی که در آنها تماس با مواد و عوامل خطرزا همچون اشعه ایکس و داروهای ضد نئوپلاسم افزایش می یابد، در معرض خطر سقط قرار می گیرند.
- عوامل مربوط به پدر: سن بالای پدر ارتباط معنی داری با افزایش خطر سقط دارد. علت این ارتباط به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است، امّا اختلالات کروموزومی اسپرم ها، احتمالاً ایفاگر نقش، در این زمینه هستند.
تقسیم بندی بالینی سقط خود به خود
- تهدید به سقط
تشخیص بالینی تهدید به سقط زمانی مطرح می شودکه در بیست هفته ی نخست حاملگی، ترشح واژینال خونی یا خونریزی واژینال از میان دهانه رحم بسته رخ می دهد. برای اداره ی موارد تهدید به سقط، روند نظارت، رویکرد معمول محسوب می شود. در این موارد، احتمال ادامه بارداری وجود دارد.
- سقط ناقص
در سقط ناقص دهانه رحم کاملاً باز بوده و خونریزی و دردهای انقباضی زیر شکم وجود دارد. در این حالت مقداری از محصولات بارداری دفع شده و بخش دیگری از محصولات در رحم باقی می ماند. در این موارد نحوه ی برخورد با توجه به نظر پزشک می تواند متفاوت باشد. لذا درمان انتظاری، درمان دارویی یا کورتاژ تخلیه ای می تواند انجام شود.
- سقط کامل
در این حالت، دفع کامل محصول حاملگی رخ داده و به دنبال آن سوراخ دهانه رحم بسته می شود. خونریزی شدید، دردهای انقباضی و دفع بافت، شرح حال تیپیک این بیماران محسوب می شود. بهتر است بیماران، بافت دفع شده را همراه خود به مراکز درمانی بیاورند. جهت تشخیص سقط کامل، از سونوگرافی استفاده می شود. در سقط کامل، سونوگرافی ابتدایی، با قاطعیت حاملگی داخل رحمی را نشان داده و بعداً بر رحم خالی دلالت دارد.
- سقط فراموش شده
منظور از سقط فراموش شده، حالتی است که محصولات مرده ی حاملگی، به مدت چند روز یا چند هفته در حضور سوراخ بسته ی دهانه رحم و در داخل رحم باقی می مانند.
- سقط اجتناب پذیر
پارگی زودرس و پیش از موعد پرده ها در سنی از حاملگی که هنوز جنین به قابلیت حیات دست پیدا نکرده است، سقط اجتناب ناپذیر نامیده می شود. این نوع سقط، در نیم درصد حاملگی ها رخ می دهد. پارگی ممکن است خود به خود باشد و یا به دنبال اقدامات تهاجمی مانند آمنیوسنتز یا جراحی جنین باشد.
- سقط عفونی
اکثراً به دنبال سقط جنین هایی است که توسط افراد غیر مسئول و با استفاده از امکانات غیرقانونی صورت می گیرد و در بیشتر موارد توسط شخصی انجام می گیرد که مورد تأیید پزشکی قانونی کشور نمی باشد. این موارد اغلب با خونریزی شدید، افت فشار خون، عفونت و شوک های عفونی همراه بوده و در مواردی منجر به مرگ مادر می شوند.
- سقط راجعه
سقط راجعه که حدود یک درصد زوج های بارور را گرفتار می کند، از دیدگاه کلاسیک به صورت سه یا بیش از سه سقط پی در پی، در سن کمتر از هفته ی بیست حاملگی یا با وزن جنینی کمتر از 500 گرم تعریف می شود. نکته شایان ذکر این است که، احتمال حاملگی موفقیت آمیز حتی پس از پنج بار سقط، بیش از 50 درصد است. سقط راجعه نیاز به بررسی و اقدامات لازم در صورت صلاحدید پزشک را دارد.
- سقط القایی
منظور از سقط القایی، خاتمه دادن به حاملگی با روش های طبی یا جراحی قبل از کسب قابلیت حیات توسط جنین است. سقط القایی شامل سقط درمانی و سقط غیرقانونی می شود. منظور از سقط درمانی، خاتمه دادن به حاملگی به دلیل اندیکاسیون های طبی است. شایع ترین اندیکاسین سقط درمانی، جلوگیری از تولد نوزاد مبتلا به اختلال قابل توجه آناتومیک، متابولیک یا عقلانی است.
عوارض سقط
در زنانی که تحت عمل کورتاژ قرار می گیرند، میزان عوارض با بالا رفتن سن حاملگی افزایش می یابد. در این میان سوراخ شدن رحم و پارگی دستگاه تناسلی تحتانی ناشایع اما بطور بالقوه وخیم هستند. به دنبال کورتاژ، احتمال تشکیل چسبندگی های رحمی وجود دارد. اکثر موارد خفیف هستند و اهمیت تولید مثلی نا مشخص دارند. سایر عوارض شامل خونریزی، خارج سازی ناقص محصولات حاملگی و عفونت های پس از عمل هستند.
حاملگی بعد از سقط
در زنانی که تمایل دارند به حاملگی دیگری دست پیدا کنند، نیازی نیست که حاملگی به تعویق انداخته شود. مطالعات نشان داده است که در گروه هایی که در عرض 3 ماه پس از سقط سه ماهه اول حامله شده بودند، در مقایسه با گروه هایی که بعداً به حاملگی دست یافته بودند، میزان مشابهی از زایمان زنده را گزارش کردند.
